БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ТӨЛӨВ БАЙДЛЫН ҮНЭЛГЭЭ

Манай компани нь байгаль орчны төлөв байдлын судалгааг төслийн эхний шатанд буюу төслийн үндэслэлийг боловсруулах техник, эдийн засгийн урьдчилсан судалгаа хийх, зураг төсөл боловсруулах тухайлбал, ордын хайгуул, уул уурхай, үйлдвэр, зам, гүүр, дэд бүтцийн барилга байгууламжийн зураг төслийг боловсруулах үе шатанд төсөл хэрэгжих орчны суурь мэдээллийг тухайн чиглэлээр мэргэшсэн мэргэжилтэн, судлаачид, мэргэжлийн байгууллагын оролцоотойгоор, шинжлэх ухааны судалгааны аргазүйг ашиглан хийнэ.

Байгаль орчны төлөв байдлын үнэлгээний үе шат Байгаль орчны төлөв байдлын үнэлгээний үйл ажиллагаа нь дараах үе шатуудыг дамжин хийгдэнэ. Үүнд

• Байгаль орчны төлөв байдлын үнэлгээний гол зорилт, шаардлага, үнэлгээний цар хүрээг тодорхойлох
• Өмнөх судалгааны мэдээ, мэдээллийг цуглуулах, боловсруулах, байгаль орчны төлөв байдлыг тодорхойлоход шаардлагатай нэмэлт судалгаа хийх
• Судалгааны мэдээллийг эмхэтгэн байгаль орчны төлөв байдлын үнэлгээний тайлан боловсруулах зэрэг болно.
• Төсөл хэрэгжүүлэгч нь Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хуулийн хавсралтад заасан ангиллын дагуу БОАЖЯ эсхүл аймаг, нийслэлийн Байгаль орчны албанд хандан ерөнхий үнэлгээ хийлгэх хүсэлт гаргахдаа төлөв байдлын үнэлгээний тайланг заавал хавсаргана.

Байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээ

Манай компани нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр шинээр байгуулах болон одоо ашиглаж байгаа үйлдвэр үйлчилгээ, барилга байгууламж, тэдгээрийг шинэчлэх, өргөтгөх, бусад хэлбэрээр байгалийн баялаг ашиглах гэх мэт уул уурхай, хөдөө аж ахуй, үйлдвэр үйлчилгээний төсөлд байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээ хийнэ.

Зорилго, зорилт:

Байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээний зорилго, зорилт нь дараахи зүйлд чиглэгддэг.
1. Төслийг хэрэгжүүлэх явцад байгаль орчин, нийгэм, оршин суугчдын эрүүл мэндэд учруулж болзошгүй сөрөг нөлөөллийг тодорхойлох, үнэлэх;
2. Төслийн үйл ажиллагаанаас гарах сөрөг үр дагавар, түүнээс урьдчилан сэргийлэх, зайлсхийх, бууруулах, арилгах арга хэмжээг тогтоох;
3. Хүний үйл ажиллагааны улмаас байгаль орчны тэнцвэрт байдал алдагдахаас сэргийлэх;
4. Байгаль орчинд сөрөг нөлөөлөл багатайгаар байгалийн нөөц ашиглалт явуулах;
5. Бүс нутаг, салбарын хэмжээнд баримтлах бодлого, хэрэгжүүлэх хөгжлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх;
6. Төслийг хэрэгжүүлэх эсэх талаар дүгнэлт, шийдвэр гаргах, оролцогч талуудын харилцааг зохицуулахад оршино.

Оролцогч талууд:

Байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээ нь төслийг хэрэгжүүлэх эсэх талаар шийдвэр гаргах бөгөөд оролцогч талуудыг бодитой мэдээллээр хангах үндсэн бичиг баримт болдог. Үүнд:
1. Төрийн захиргааны төв байгууллага /БОАЖЯ/
2. Төслийг санхүүжүүлэгч байгууллага /Банк/
3. Орон нутгийн захиргаа /төсөл хэрэгжих газар/
4. Төслийн нөлөөлөлд өртөгч /нутгийн оршин суугчид/
5. Төсөл хэрэгжүүлэгч / төсөл хэрэгжих газар /
6. Мэргэжлийн байгууллага /Тусгай зөвшөөрөл бүхий/
7. Сонирхогч тал /ТББ, бусад/
Байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээний үр дүнг харгалзан гаргах аливаа төрийн болон орон нутгийн захиргааны байгууллага, банк санхүүгийн болон холбогдох бусад байгууллагын шийдвэр нь ил тод, нээлттэй, хариуцлагатай байж, олон талын оролцоог хангасан, талуудын хууль ёсны эрх ашгийг хангасан байх ёстой.

Химийн хортой болон аюултай бодисын эрсдлийн үнэлгээ

Химийн хорт болон аюултай бодисын эрсдлийн үнэлгээг Байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээний түвшинд гүйцэтгэх бөгөөд төслийн үйл ажиллагаанаас болон төсөл хэрэгжих явцад үүсэж болох осол аюулын үед ялгарах химийн бодисоос хүний эрүүл мэнд байгаль орчинд үзүүлж болох эрсдлийг үнэлэн тодорхойлж, тэдгээрээс гарах үр дагавар, түүнийг бууруулах арга хэмжээг тодорхойлоход оршино.

Химийн хортой болон аюултай бодисын эрсдлийн үнэлгээг дараахи тохиолдолд хийж болно. Үүнд:

1. Химийн хортой болон аюултай бодисын хог хаягдал зориудын бусаар үүсэх;
2. Гамшиг, осол гарсантай холбоотойгоор хүний эрүүл мэнд, мал, амьтан, усны амьд организм, байгаль орчин, улсын болон хувийн өмчид бодитой аюул учруулахуйц химийн хорт болон аюултай бодис алдагдах;
3. Стратегийн үнэлгээ хийх;
4. Бохирдсон газрыг цэвэрлэх, нөхөн сэргээх зорилгоор эрсдлийн менежментийн төлөвлөгөө боловсруулах үнэлгээ хийх;
5. Бохирдсон газрыг цэвэрлэх нөхөн сэргээх болон эрсдэлд суурилсан байгаль орчны стандарт боловсруулах зэрэг болно.

Тухайн жилийн байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөө

Төсөл хэрэгжих нутаг дэвсгэрийн байгаль орчныг хамгаалах, зүй зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх, стратегийн үнэлгээ болон байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээний зөвлөмжийн хэрэгжилтийг хангах, нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээгээр тогтоосон сөрөг нөлөөллийг бууруулах, арилгах, урьдчилан сэргийлэх, төсөл хэрэгжих орчинд бий болж болзошгүй сөрөг үр дагаврыг хянах, илрүүлэхэд оршино.

Байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөө нь 2 үндсэн хэсгээс бүрдэнэ. Үүнд:

1. Байгаль орчныг хамгаалах төлөвлөгөө
2. Орчны хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрөөс бүрдэнэ.

Байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөг эрх бүхий мэргэжлийн байгууллага Байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээний үе шатанд 5 жилээр төлөвлөн боловсруулна. Үүнд:

1. Байгаль орчныг хамгаалах төлөвлөгөө. Байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөний байгаль хамгаалах төлөвлөгөөнд байгалийн нөөц баялгийг ашиглах явцад байгаль орчныг доройтохоос урьдчилан сэргийлэх, сөрөг нөлөөллийг бууруулах, арилгах, үлдэгдэл нөлөөллийг дүйцүүлэн хамгаалах, нөхөн сэргээх, нүүлгэн шилжүүлэх, нөхөн олговор олгох, түүх соёлын өвийг хамгаалахтай холбогдсон арга хэмжээг тодорхойлон, шаардагдах хөрөнгө зардлыг тооцож, хариуцах этгээд, хэрэгжүүлэх хугацаа, баримтлах хууль, журам, аргачлал, стандартыг тодорхойлж тусгасан байна.
2. Орчны хяналт-шинжилгээний хөтөлбөр. Байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөний орчны хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрт байгаль орчны төлөв байдлын өөрчлөлт, сөрөг нөлөөллөөс урьдчилан сэргийлэх, арилгах, бууруулах арга хэмжээ үр дүнтэй байгаа эсэх, сөрөг нөлөөллийн эрчим, цар хэмжээ нь зөвшөөрөгдөх хэмжээнд байгаа эсэхийг тогтоох ажиглалт, хэмжилт, дээжлэлт хийх байршил, давтамж, хариуцах этгээд, шинжилгээний арга, шаардагдах зардлыг тооцож тусгана. Тухайн төслийн байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээний судалгааны үр дүнг үндэслэн боловсруулсан байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөө нь 5 жилээс дээшгүй хугацаатай байх бөгөөд түүнээс олон жил үргэлжлэх төслийн хувьд менежментийн төлөвлөгөөг 5 жил тутамд шинэчлэн боловсруулж батлуулна. БОАЖЯ нь төсөл хэрэгжүүлэгчийн тухайн жилийн байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн тайланг жил бүр хүлээн авч дараа оны төлөвлөгөө болон түүнийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах хөрөнгө, зардлын хэмжээг батлан төсөл хэрэгжүүлэх зөвшөөрөл олгоно

Уурхайн хаалт ба нөхөн сэргээлтийн менежментийн төлөвлөгөө

Уул уурхайн болон газрын тосны төслүүд нь нөхөн сэргээлт, хаалтын менежментийн төлөвлөгөөг тухайн үйл ажиллагаа эхэлж, хаалт хийхээс 3 жилээс доошгүй хугацааны өмнө боловсруулж, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам, Ашигт малтмалын газраас саналыг авч, БОАЖЯ-нд ирүүлдэг.

Харин уурхайг бүхэлд нь, эсхүл хэсэгчлэн хаах бол нэг жилээс доошгүй хугацааны өмнө мэргэжлийн хяналтын албанд энэ тухай албан бичгээр мэдэгдэх бөгөөд уг албаны гаргасан журмын дагуу зохих бэлтгэлийг хангаж дараахи арга хэмжээг хэрэгжүүлдэг. Үүнд:

1. Уурхайн талбайг нийтийн зориулалтаар ашиглахад аюулгүй болгох, байгаль орчныг нөхөн сэргээх талаар холбогдох арга хэмжээг бүрэн авах;
2. Уурхайн эдэлбэр байсан газрыг нийтийн зориулалтаар ашиглахад аюул учирч болзошгүй бол түүнээс сэргийлэх арга хэмжээ авах;
3. Тухайн нутгийн захиргааны байгууллага, эсхүл мэргэжлийн хяналтын албанаас талбайд үлдээхийг зөвшөөрснөөс бусад техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж болон эд хөрөнгийг талбайгаас гаргах.
4. Уул уурхайн үйлдвэрлэлийн улмаас үүсч бий болсон, аюул учруулж болзошгүй газруудыг зохих масштабын газрын зураг дээр нарийвчлан тэмдэглэж, шаардлагатай тэмдэг, дохио, сануулгыг уурхайн эдэлбэрийн орчинд байрлуулах бөгөөд газрын зургийг мэргэжлийн хяналтын алба болон тухайн сум, баг, дүүргийн Засаг даргад хүлээлгэн өгдөг

Байгаль орчны хохирлын үнэлгээ /экологи-эдийн засгийн үнэлгээ/

Байгаль орчны хохирлын үнэлгээ нь байгалийн нөөц баялгийг ашиглах, уул уурхай болон бусад үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэх явцад байгаль орчин, байгалийн нөөцөд учирсан хохирол, өөрчлөлтийн бодит хэмжээг тодорхойлсны үндсэн дээр эдийн засгийн үнэлгээ өгөх, түүнийг нөхөн сэргээхэд шаардагдах зардлын хэмжээ, нөхөн төлбөрийг мөнгөн дүнгээр илэрхийлэхэд оршино. Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь байгаль орчин болон байгалийн нөөцөд хохирол учруулсан бол нөхөн төлбөр төлөх үүрэгтэй бөгөөд нөхөн төлбөрийг тухайн төрлийн байгалийн нөөцийн экологи-эдийн засгийн үнэлгээг үндэслэн 2-5 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээтэй нөхөн төлбөр ногдуулахыг хуулиар зохицуулсан байдаг. Үүнд:
1. Ойн санд учруулсан хохирлыг 3 дахин;
2. Амьтны аймагт учирсан хохирлыг 2 дахин;
3. Ургамлын аймагт учирсан хохирлыг 5 дахин;
4. Усны нөөцөд учирсан хохирлыг 3 дахин;
5. Газарт учирсан хохирлыг 3 дахин;
6. Газрын хэвлийд учирсан хохирлыг 2 дахин;
7. Хөрсөнд учирсан хохирлыг 3 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээтэй нөхөн төлбөр ногдуулна.

ХОХИРЛЫН НӨХӨН ТӨЛБӨР:

Байгаль орчинд учруулах боломжит хохирлыг тооцохдоо байгалийн бүрэлдэхүүн тус бүрээр байгаль орчинд учруулах болзошгүй хохирлын бодит болон өргөн хэмжээг тодорхойлж, тэдгээрийн нийлбэрээр нийт боломжит хохирлын хэмжээг гаргана. Ингэхдээ эдгээр бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрийн хувьд хомсдлоос үүдэх хохирол, бохирдлоос үүдэх хохирлыг тус тусад нь тооцож үнэлэх бөгөөд энэ тооцоолол нь байгаль орчны бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрийн онцлогоос хамаарна. Үүнд:

1. Байгалийн нөөцийн хомсдлоос үүсэх хохирол

• Эдэлбэр газарт учруулсан хохирол
• Газрын хэвлийд учруулсан хохирол
• Агаар мандалд учруулсан хохирол
• Хөрсөн бүрхэвчинд учруулсан хохирол
• Гадаргын болон газрын доорхи усны нөөцөд учруулсан хохирол
• Ойн нөөцөд учруулсан хохирол
• Ургамлан нөмрөгт учруулсан хохирол зэрэг болно.
• Амьтны аймагт учруулсан хохирол зэрэг болно

2. Байгаль орчныг бохирдуулснаас үүсэх хохирол:

• Байгалийн усан сан, гол горхи, нуур цөөрөмд бохирдуулагч хортой бодис хаяснаас үүдэх хохирол;
• Агаарт тоос болон хорт бодис агуулсан хий ялгарснаас агаарын чанарт сөргөөр нөлөөлөх;
• Газрын гадаргуу, хөрсөнд химийн аюултай болон хортой бодис, бусад хатуу хог хаягдал хаяснаас бохирдол үүсэх зэрэг болно

3. Уул уурхай болон бусад үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэх явцад эвдрэлд орсон газарт техникийн болон биологийн нөхөн сэргээлт хийх ажлын зардал

4. Байгаль орчны хохирлын үнэлгээг мэргэжлийн байгууллага тооцсон ажлын зардлыг тус бүрийг нэгтгэн нөхөн төлбөр ногдуулна.